In België wordt het model Housing First sinds 2013 toegepast en dit laat inspirerende resultaten zien. In samenwerking met de betrokken gewesten werkt de POD MI aan de verspreiding van het model via steun voor projecten op het terrein en het “Housing First LAB”.
Housing First: een model van sociale innovatie
Het model Housing First stelt de toegang tot huisvesting als een fundamenteel recht en stelt een onmiddellijke toegang voor tot huisvesting, van op straat, zonder tussenstappen en zonder andere voorwaarden dan die (rechten en plichten) worden opgelegd aan een klassieke huurder. Dit model wijzigt de traditionele kijk op het sociale integratieproces dus ingrijpend, vooral omdat het gericht is op het publiek dat het verst staat van huisvesting: een bevolking die bijzonder kwetsbaar is als gevolg van een chronisch karakter van het leven zonder huisvesting en problemen met de geestelijke gezondheid en verslaving. Om het onderhoud in de woning en het herstel van de persoon te bevorderen, voorziet het model in een aangepaste, intensieve en multidisciplinaire begeleiding.
Sinds de lancering ervan in New York, in het begin van de jaren negentig, werd het in verschillende Europese landen ingevoerd als regionaal of nationaal beleid. Over het algemeen zorgt het ervoor dat minstens 80 % van de huurders hun woning behouden. Deze residentiële stabiliteit is niet enkel gunstig voor een herstelproces, maar zorgt er bovendien ook voor dat een niet verwaarloosbare reeks kosten verminderen die verband houden met het intensief gebruik van de gezondheidsdiensten, meer bepaald door daklozen die dit soort begeleiding niet ontvangen.
Een eerste experiment in België van 2013 tot 2016
In België was het de ontwikkeling van het tweede federaal plan armoedebestrijding (2012) die de voorwaarden creëerde voor de invoering van Housing First-praktijken op het grondgebied. Actie 76 van het federaal plan armoedebestrijding voorzag in "de lancering van initiatieven geïnspireerd door de Housing First-aanpak in de vijf grootste steden van het land".
Om deze actie operationeel te maken, stelden publieke en private actoren in Brussel, Antwerpen, Gent, Charleroi en Luik voor om hun expertise en netwerken te combineren om deze Housing First-praktijken concreet te testen.
Dankzij de steun van de Staatssecretaris en via een subsidie van de Nationale Loterij is het experiment Housing First Belgium (HFB) in augustus 2013 van start gegaan, voor een oorspronkelijke duur van twee jaar. Om de eerste vaststellingen verder te zetten en het model uit te breiden, werd het experiment verlengd voor een extra jaar (tot in juni 2016) en werden er 3 middelgrote steden bij betrokken: Hasselt (OCMW en CAW), Sint-Jans-Molenbeek (OCMW met Straatverplegers en SMES-B) en Namen (OCMW met le Relais Social urbain namurois).
Sinds de start van Housing First Belgium verwijzen de projecten naar de Europese gids Housing First, opgesteld door Feantsa en reeds vertaald in het Frans en in het Engels.
Wij nodigen u uit deze te raadplegen in de rubriek "Documenten".
Model Housing First: het werkt!
Tegelijk met dit eerste experiment, en in een logica van "evidence based policy", werd gedurende 24 maanden een studie uitgevoerd om de invoeringsvoorwaarden (op het vlak van doeltreffendheid en efficiëntie) van Housing First in België te belichten. Een evaluatieteam vergeleek de trajecten van huurders die door de HFB-teams worden ondersteund met die van daklozen die een beroep doen op het traditionele ondersteuningssysteem. De resultaten toonden de doeltreffendheid van het Housing First-model aan. 93% van de huurders was immers nog steeds gehuisvest na een experiment van 2 jaar. In 2020, vier jaar na het einde van het experiment, bedroeg het percentage dat was gehuisvest nog steeds 86 %. Ondanks een zeer kwetsbaar profiel hebben de mensen die in het Housing First programma zijn opgenomen dus aangetoond dat zij in staat zijn te wonen.
Meer informatie over het succes van Housing First en een handboek met aanbevelingen voor veldwerkers vindt u in het tabbel "Studies" op deze pagina.
Er werden andere Europese studies uitgevoerd en die tonen gelijkaardige resultaten. Zie: Frankrijk, Spanje.
Housing First in België vandaag
In 2022 zijn meer dan 25 projecten Housing First actief op het Belgisch grondgebied, elk project is verankerd in een territorium en legt de nadruk op zijn eigen prioriteiten.
In Vlaanderen zijn er meer bepaald projecten in de volgende steden: Antwerpen, Brugge, Genk, Gent, Halle-Vilvoorde, Hasselt, Kortrijk, Leuven, Oostende, Poperinge, Roeselare, Sint-Niklaas, Sint-Truiden, Turnhout, ... . In sommige gevallen worden de projecten uitgevoerd door het CAW (Centrum Algemeen Welzijnswerk), dat een bredere functie heeft en meerdere gemeenten bestrijkt: CAW Limburg, CAW De Kempen, W13, Thuis in het Waasland, ... .
In Wallonië zijn het vooral de ‘Relais Sociaux’ die Housing First-projecten uitvoeren in Bergen, Charleroi, Luik, Namen, La Louvière, en meer recentelijk in Luxemburg en Waals-Brabant. De ‘Relais Sociaux’ zijn actief over de gemeentegrenzen heen. In Namen voert de vzw Les Trois Portes sinds 2022 ook een Housing First-project uit.
In het Brussels Gewest bestaan verschillende projecten naast elkaar: SMES, Straatverplegers, Step Forward (New Samu Social), Station Logement (vzw Diogène), Antonin Artaud, en ook de OCMW’s van Anderlecht en Etterbeek.
Er duiken voortdurend nieuwe vragen op, of het nu gaat om de opvang van specifieke groepen (vrouwen, jongeren, enz.) of om de Housing First-methodologie (het project verlaten, werken aan de sociale verbinding van huurders, enz.). Dit zijn allemaal uitdagingen voor de toekomst van Housing First in België waarrond we samen kunnen bouwen.
Housing First Lab
Het Housing First Lab is de link tussen de projectdragers in de verschillende Gewesten. Het Housing First Lab wordt vertegenwoordigd door zijn twee coördinatoren (trices) (FR en NL) en ondersteunt en begeleidt zowel de pioniers van Housing First Belgium als de nieuwe projecten op methodologisch niveau. Als deskundige HF op nationaal niveau is hij verantwoordelijk voor het verzamelen van actuele gegevens over Housing First in België en voor de uitvoering van de projectoproepen HF van het federale niveau. Hij verzamelt en deelt met de verschillende Belgische actoren HF de goede praktijken die op Europees niveau zijn waargenomen en aangetroffen en neemt deel aan de verspreiding van de Belgische resultaten in het buitenland. Hij vergemakkelijkt de toegang tot opleidingen/intervisies voor de teams op het terrein. Tot slot neemt het HF LAB deel aan de sensibilisering rond Housing First van de actoren van de sector voor hulp aan daklozen. Hij animeert meer bepaald de vergaderingen van het platform Housing First Belgium waaraan de gewestelijke administraties die bevoegd zijn voor de bestrijding van dakloosheid van rechtswege deelnemen.
Het model Housing First: naar een structurele oplossing in de bestrijding van dakloosheid?
Het model Housing First bewijst zijn waarde. Daarom zou het idealiter moeten worden omgevormd van een geïsoleerd programma voor een beperkt publiek tot een breder model voor de transformatie van het systeem voor hulp aan daklozen. Over het algemeen is er ongetwijfeld sprake van om van een beheer van het probleem van dakloosheid te gaan naar de uitroeiing ervan. Housing First neemt hieraan deel, vooral als het op grotere schaal wordt toegepast (zoals in Finland, waar het op nationaal niveau wordt toegepast).
Hoewel vanuit het standpunt van huisvesting de prioriteit van het model HF is om de toegang tot "zelfstandige en permanente huisvesting met eigen huurcontract" te bevorderen, zijn er verschillende huisvestingsvarianten in de projecten. Zo wordt er bijvoorbeeld geëxperimenteerd met collectieve huisvesting, met geïntegreerde begeleiding, die in België en in het buitenland succesvol blijkt te zijn. Om het programma succesvol te maken en zo mensen te ondersteunen om in een woning te blijven, moesten er dus alternatieven worden gevonden zodat sommige huurders hun eigen ruimte konden hebben, tegen een lage huur, terwijl ze goed geïntegreerd bleven in de buurt (wat voor sommigen nog steeds een uitdaging is). Een aantal initiatieven, zoals Skeave Huse (Finland), bestaan reeds in die zin. In alle gevallen, dus ook bij de keuze van een woning, blijven de behoeften en wensen van de betrokkene centraal staan bij Housing First: alle beslissingen worden samen met of in overleg met de betrokkene genomen, niet alleen door professionals.
Een van de grondbeginselen van Housing First is immers dat mensen zelf bepalen hoe zij willen leven en ondersteund willen worden. Het gaat er dus om steeds meer met mensen samen te werken, niet voor hen maar met hen. Daarbij gaat het ook om het veranderen van de algemene houding tegenover mensen die dakloos zijn. Housing First is verankerd in het besef dat dakloosheid in de eerste plaats een huisvestingsprobleem is en een falen van het systeem. Dit erkennen en benadrukken helpt de stigmatisering van daklozen tegen te gaan.
Het is duidelijk dat door externe factoren de principes Housing First niet altijd onmiddellijk kunnen worden toegepast. Dit mag het werk op het terrein, dat een langdurig proces is, niet hinderen. Met zoveel mensen die dakloos zijn of dreigen te worden, kunnen we het ons niet veroorloven onze ambities naar beneden bij te stellen. De benadering die gebaseerd is op de principes van ‘Housing First’ moet vooral een brede basis bieden voor een beleid en uitvoering die dakloosheid daadwerkelijk wegnemen, terwijl er op lokaal niveau voldoende creativiteit en flexibiliteit overblijft bij de uitvoering van projecten.
We weten nu uit allerlei op feiten gebaseerd onderzoek dat Housing First werkt en daarom het beste gebruik is van de beperkte overheidsmiddelen in de context van een toenemende sociale crisis. Ook het wederzijds leren en het delen van kennis blijft van fundamenteel belang voor de uitvoering van deze filosofie.
Meer weten
Contact
