De term “non take-up van de rechten” verwijst naar iedereen die geen gebruik maakt van een openbaar aanbod, van de rechten en diensten waarop hij aanspraak kan maken. In verschillende domeinen van de sociale bescherming worden de potentiële rechthebbenden op een uitkering of dienstverlening immers niet altijd ingelicht over hun rechten, hebben niet de reflex of weten niet hoe ze deze aanvraag moeten doen.
Talrijke en complexe oorzaken
De oorzaken van de non take-up zijn divers: gebrek aan informatie, moeilijkheden om zijn rechten te laten gelden (stigmatisering, onjuiste opvattingen, vrees voor controle, …), complexiteit van de reglementering, houding van de instelling (geen voorstel, budgettaire beperking, gebrek aan pro-activiteit, …).
Het observatorium voor gezondheid en welzijn van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest definieert de non take-up als:
- Onwetendheid: het recht is niet gekend door de persoon;
- Het niet aanvragen: het recht is gekend, maar wordt niet aangevraagd door de persoon;
- Niet-toegang: het recht is gekend en aangevraagd, maar de persoon ontvangt het niet;
- Het feit dat het niet wordt voorgesteld: wanneer een maatschappelijk werken geen recht voorstelt aan een persoon die hier recht op heeft;
- Uitsluiting: wanneer er een proces van uitsluiting van de sociale rechten is.
Eurofound heeft bepaalde levenstrajecten geïdentificeerd die vaak voorkomen bij personen in een situatie van non take-up. Het gaat vaker om personen die:
- in een sociaal isolement leven (eenoudergezinnen, ouderen, personen met een handicap, …),
- “sinds kort behoeftig” zijn, naar aanleiding van een wijziging in hun levenssituatie;
- gemigreerd zijn;
- het risico lopen op een grotere stigmatisering;
- geen vast adres of bankrekening hebben.
De non take-up van de sociale rechten bestrijden? We werken eraan!
De strijd tegen de non take-up vormt een prioriteit voor de POD Maatschappelijke Integratie en de FOD Sociale Zekerheid, daarom werd een specifieke werkgroep opgericht. Deze werkgroep wordt gecoördineerd door de POD Maatschappelijke Integratie en beheerd door medewerkers uit de 2 instellingen. De werkgroep is gebaseerd op drie hoofddoelstellingen:
- Doelstelling 1: alle potentiële rechthebbenden informeren over de manier om hun rechten uit te putten
- Doelstelling 2: het aantal uit te voeren acties verminderen om alle sociale rechten waarop men aanspraak kan maken uit te putten
- Doelstelling 3: werken aan de eliminatie van de fysieke en mentale drempels die een hinderpaal vormen voor de uitvoering van de sociale rechten
Tijdens de workshops werden acht transversale actievoorstellen ter bestrijding van non-take-up geïdentificeerd. Deze acties zullen tevens geïntegreerd worden in het 4de federaal plan armoedebestrijding. Het geeft een overzicht van de werkzaamheden van de werkgroep en identificeert de prioritaire acties.
Het 4de federaal plan armoedebestrijding wordt opgesteld door de POD Maatschappelijke Integratie en vormt de leidraad van het federale armoedebestrijdingsbeleid. Op basis van een bepaald aantal strategische assen worden specifieke acties geformuleerd om de bestaande armoedeproblemen efficiënt te bestrijden. Deze doelstellingen worden eveneens opgevolgd tijdens de volledige duur van het plan.
lees het eindverslag
