Thematische dossiers

Stedelijk beleid is een complexe aangelegenheid, waarin elementen uit verschillende beleidsdomeinen elkaar kruisen. Daarom hanteren de stadscontracten vijf strategische doelstellingen, meer bepaald rond geïntegreerde wijkontwikkeling, tewerkstelling, sociale cohesie, gezondheid en huisvesting. Deze globale, geïntegreerde aanpak blijkt daarnaast uit de integratie van transversale accenten in de meerjarenprogramma’s. Transversaal betekent dat zij geïntegreerd dienen te worden binnen het geheel van ieder stadscontract, zonder daarom aanwezig te zijn in elk specifiek project. Voorbeelden van deze transversale accenten zijn duurzame ontwikkeling, participatie, gendergelijkheid, diversiteit en socio-professionele inschakeling.

Deze en andere beleidsprioriteiten vinden niet enkel hun weerslag in de meerjarenprogramma’s. Omwille van hun belang in de stedelijke dynamiek zijn zij ook een aandachtspunt op zich, waarlangs verschillende initiatieven zich kunnen ontwikkelen.

Sociale cohesie

Samenleven binnen eenzelfde stedelijk gebied is niet altijd eenvoudig. De oorzaken van deze moeilijkheden kunnen talrijk zijn: wijk vernield of verwaarloosd door de autoriteiten, onderneming die haar deuren sluit, migratie van personen met een gemiddeld inkomen naar de periferie van de stad, aankomst van personen van verschillende culturen, nadruk op de socio-economische dualisering van de wijk … Zoveel redenen die een voedingsbodem kunnen zijn voor de ontwikkeling van onbegrip tussen inwoners van eenzelfde wijk.

In een stad blijkt het, nog meer dan elders, onontbeerlijk om toe te zien op de sociale cohesie. Die moet veel ruimer worden benaderd en een geheel van processen bevatten die het voor iedereen, individueel of collectief en ongeacht leeftijd, cultuur, nationaliteit, geslacht, socio-economisch niveau mogelijk moet maken om echte gelijke kansen te hebben. De sociale cohesie moet eveneens leiden tot een sociaal, economisch en cultureel welzijn. Deze verschillende samengevoegde factoren zullen het voor elk individu mogelijk maken om een actief en verantwoordelijk burger te zijn.

Economie & Tewerkstelling

De grote steden spelen een sleutelrol in de productie van goederen en diensten en in de creatie van banen. De toegevoegde waarde per inwoner in het Brussels Gewest is, bijvoorbeeld, tweemaal hoger dan in de rest van het land. In de grote steden in het Vlaamse Gewest (Antwerpen, Gent) en in Wallonië (Luik, Charleroi) is de toegevoegde waarde hoger dan het regionale gemiddelde.

Ondanks deze bloeiende economie en de belangrijke creatie van banen is het werkloosheidscijfer paradoxaal hoger in de grote steden, vergeleken met het nationale gemiddelde. De productiecijfers geven dus geen juist beeld weer van de “rijkdom” van de steden en hun inwoners, evenmin van de problemen die zij ondervinden. Zo lijden de steden dikwijls onder een chronische onderfinanciering van hun centrale functies. Het wegennet, openbare ruimten, sport- en cultuuruitrusting, verschillende openbare diensten staan ten dienste van alle gebruikers, maar de kosten ervan worden enkel gedragen door de inwoners. De pendelaars betalen eigenlijk geen belastingen aan de stad waarin zij komen werken en toch genieten zij van talrijke diensten.

De meerderheid van de banen in de grote steden worden trouwens gecreëerd in de tertiaire sector en vereisen een relatief hoog niveau van bekwaamheid. Bijgevolg genieten bepaalde, laaggeschoolde bevolkingsgroepen niet van de economische bloei. Het hoge werkloosheidsniveau en de socio-economische moeilijkheden concentreren zich in de achtergestelde wijken.

Stedelijke leefomgeving, klimaatswijziging en duurzame ontwikkeling

De kwaliteit van de stedelijke leefomgeving is op de eerste plaats belangrijk voor de leefomstandigheden van de stedelijke bevolking, maar is ook bepalend voor het imago van de steden. Aantrekkelijke openbare ruimten, propere straten en pleinen, gezonde woningen, kwaliteitsvolle architectuur, voldoende parken, een fijnmazig net van openbaar vervoer, enz. Het zijn allemaal aspecten die de steden aantrekkelijk kunnen maken voor bewoners en gebruikers.

De rol van de steden in de klimaatsverandering is ook zeer belangrijk. Steden zijn zowel bron als slachtoffer van de opwarming van de aarde : zij produceren een belangrijk deel van de CO²-uitstoot (gemotoriseerd verkeer, energieverspilling..), maar hebben tegelijkertijd te kampen met de negatieve effecten (luchtvervuiling met de gevolgen voor de gezondheid, slachtoffers bij hittegolven…). Belangrijke aandachtpunten zijn de mobiliteit, duurzame energie, energiezuinige gebouwen, spaarzaam gebruik van de natuurlijke bronnen enz.

Dat het klimaatbeleid in de steden de inzet van vele (financiële) middelen zal vergen van àlle overheden is onmiskenbaar, maar de vraag is niet of we ons dit kunnen veroorloven, de vraag is of we ons kunnen veroorloven dit niet te doen.

Armoedebestrijding

14,7 % (bijna 1 op 7) van de Belgische bevolking behoorde in 2006 tot de groep met een verhoogd armoederisico op basis van hun inkomen. Armoede blijft in ons land nog steeds een onopgelost probleem, ondanks de toegenomen welvaart. In de rijke landen wordt vooral het begrip “relatieve armoede” gehanteerd: het aantal mensen dat minder dan 60 % verdient dan het nationaal gemiddelde. Volgens de Europese SILC-enquête leeft 15 % van de Belgen onder de relatieve armoedegrens.

Het probleem van de armoede manifesteert zich vooral in de grote steden. Zo leeft in Brussel 20 % van de bevolking onder de relatieve armoedegrens. En volgens de atlas van Prof. Kesteloot leeft één Brusselaar op twee in een kansarme buurt.

In de steden is de armoede ook zeer zichtbaar in het straatbeeld door het stijgend aantal daklozen en bedelaars. Nochtans is deze toestand strijdig met artikel 23 van onze Grondwet, die bepaalt dat iedereen recht heeft een menswaardig leven te leiden. Opvallend de laatste jaren is het stijgende armoederisico van gepensioneerden (20%) Armoede is niet enkel een kwestie van inkomen. Het onvoldoende kunnen waarmaken van diverse rechten zoals het recht op wonen, gezondheidszorg, cultuur, onderwijs, … speelt minstens een even grote rol. Hierbij spreekt men in het jargon over kansarmoede.

Wil men de strijd aangaan met de armoede, dan vereist dit een geïntegreerde aanpak. Het heeft bijvoorbeeld weinig zin werk te maken van cultuurparticipatie en/of deelname aan het wijkgebeuren, als de personen in kwestie nauwelijks een menswaardig dak boven het hoofd hebben.

Veiligheid & preventie

Veiligheid is een essentieel element van de kwaliteit van het stadsleven. Bijgevolg is het onveiligheidsgevoel een belangrijke indicator om deze levenskwaliteit te meten. Vandaag wordt de onveiligheid dikwijls als een van de eerste bezorgdheden aangehaald in de grote steden (zelfs al blijkt dat dit onveiligheidgevoel nu reeds sinds enkele jaren daalt).

Talrijke factoren kunnen aan de basis liggen van dit onveiligheidsgevoel. Zij maken deel uit van de stedelijke omgeving, op sociaal, economisch en fysiek vlak (vervallen en slecht verlichte wijken, slechte reputatie van de wijk, …), van het gedrag van sommige burgers (vandalisme, stedelijk geweld, drugstrafiek, onbeleefdheid, stadsbendes, …), meestal van deze twee aspecten tegelijkertijd. De problemen met betrekking tot de stedelijke veiligheid en het onveiligheidsgevoel wisselen van het ene milieu tot het andere, van de ene wijk tot de andere, van de ene stad tot de andere!

Het verhogen van de veiligheid van de stadsbewoner en de vermindering van het onveiligheidsgevoel in de stad gebeuren door de invoering van strategieën die niet enkel aangepast zijn aan de werkelijkheid van iedere omgeving, maar eveneens gericht zijn op de medewerking van de burgers en op preventie.